Empathie is besmettelijk

Deze column verscheen eerder in Trouw.

“Juf, juf, juf, waar gaan we het vandaag over hebben?” Het is die enthousiaste vraag die mij elke burgerschapsles opnieuw overtuigt van het belang van klassengesprekken. We hebben het dan over thema’s als discriminatie, de liefde, sociale media, politiek – eigenlijk alles waarbij tegenwoordig het woord ‘polarisatie’ om de hoek komt kijken. Want ook uit het klaslokaal lijkt de verruwing niet meer weg te denken.

Zo schreef de Volkskrant onlangs dat steeds minder theatergezelschappen hun voorstellingen over ‘gevoelige onderwerpen’ op scholen durven te spelen. Sommige acteurs werden uitgescholden en zelfs met passers bekogeld.

Ook ik heb het zien gebeuren. Jongeren die hun puber-imago belangrijker vinden dan het respect voor de acteur. Of leeftijdsgenoten die zich niet gezien en gehoord voelen en het dan maar zo doen. Dat zijn bij provocaties eigenlijk altijd de twee smaken, vaak afgekeken van volwassenen in de media. Nog nooit heb ik een leerling gesproken die achteraf echt vond dat de acteur in kwestie het verdiende om uitgescholden te worden. Nee, ze wilden indruk maken op hun vrienden of waren boos over hun eigen situatie.

Juist daarom is het belangrijk om gevoelige onderwerpen uit de taboesfeer te halen. Om alles bespreekbaar te maken in de klas. Om ruimte te geven aan de gevoelens die de leerlingen hebben. Zodat jongeren ervaren: ik mag er zijn, er wordt naar mijn verhaal geluisterd. En: het is stoer om naar anderen te luisteren. Het is stoer als je je inleeft in een ander. Het is écht dapper als je op durft te komen voor minderheden.

Door gevoelige onderwerpen te bespreken met álle gevoelens die daarbij komen kijken, door ervaringen naast elkaar te leggen en feiten van vooroordelen te onderscheiden, worden die onderwerpen minder beladen. Juist als de emoties oplopen kun je leerlingen aan het denken zetten, verborgen assumpties blootleggen en verder komen in een gesprek.

Als ik lees dat scholen huiverig zijn voor gastlessen of theatervoorstellingen over controversiële thema’s, dan kan ik alleen maar stellen: we moeten niet minder maar meer met leerlingen in gesprek. En docenten moeten hierin getraind en ondersteund worden. Zodat ze in gesprek kunnen met hun leerlingen over wat hen bezighoudt, wat hun ervaringen zijn en welke meningen en gevoelens over de maatschappij daaruit voortvloeien. Empathie werkt besmettelijk: als jij mij ziet en hoort, zal ik jou ook eerder zien en horen.

Daarom blijf ik in gesprek met mijn leerlingen over het leven en de wereld. Over alles waar we tegenaan lopen. Over alles waar iedereen om ons heen ruzie over maakt. Omdat je in de klas kan laten zien dat het prettig is om erover te praten, in plaats van er ruzie over te maken. Dat het fijn is om je hart te luchten en te horen waarom een ander ergens anders over denkt. Zodat we van elkaar leren dat het nooit leuk is om voor je eigen gewin iemand anders te kwetsen.

Want of je nu je ego wil redden of je eigen pijn op een ander afvuurt: op onbegrip en haat valt geen samenleving te bouwen. Op empathie wel.