Deze column verscheen eerder in het VO-Magazine.
Op een druilerige woensdagmiddag bespreek ik met mijn leerlingen wat hun toekomstdromen zijn. Ze hebben daar een werkstuk over gemaakt en mogen dat nu presenteren. Opvallend genoeg dromen veel leerlingen van een eigen bedrijf.
‘Waarin zou je een eigen onderneming willen starten?’ vraag ik aan Noah, die net zijn ideale leven en wereld uiteen heeft gezet. ‘Dat maakt niet uit,’ antwoordt hij zelfverzekerd, ‘ik wil gewoon niet voor een baas werken, bazen buiten je alleen maar uit.’
‘Ja echt,’ vult Lorenzo aan: ‘Mensen die voor een baas werken zijn gewoon dom.’
‘Hoezo dom?’ reageert Semia. ‘Dat jullie allemaal denken dat je rijk gaat worden met een eigen bedrijf, dát is pas dom.’
Noah reageert: ‘De juf heeft toch ook gestaakt voor meer loon? Dat heeft geen zin, voor meer loon kan je beter voor jezelf beginnen.’
Ik vertel dat die staking wel geholpen heeft, en dat ik inderdaad vind dat docenten beter betaald moeten worden, en zeker mensen in bijvoorbeeld de zorg of de supermarkten, maar dat het ook voordelen heeft om voor een baas te werken. Uitbetaling bij ziekte, pensioenopbouw, of zoals in mijn geval: zwangerschapsverlof.
Lorenzo, verongelijkt: ‘Daarmee maken ze u juist slaaf van het systeem, voor jezelf beginnen is echt beter.’
Waar ze die informatie vandaan halen? Van social media, zo blijkt. In navolging van mannen als Andrew Tate predikt daar menig influencer de voordelen van het starten van een eigen onderneming. Voornamelijk door te zeggen hoe onverstandig je bent als je het niet doet. Een dief van je eigen portemonnee. En inderdaad, een slaaf van het systeem.
Nu kan ik de leerlingen geen ongelijk geven dat het systeem lang niet altijd in hun voordeel werkt. Hun ouders werken hard, toch is bestaanszekerheid voor hen een groot probleem. Maar dit werkstuk gaat over toekomstdromen. Als ze mogen dromen, willen ze dan geen ander systeem? Of in elk geval bedrijven die hun werknemers simpelweg goed betalen?
‘Dat is écht onrealistisch,’ antwoordt Noah. ‘Er gaat nooit een systeem komen waarin de bazen niet gewoon doen wat ze willen en alleen het beste voor zichzelf creëren. Waarom leren jullie ons eigenlijk niet op school hoe we een eigen bedrijf moeten starten?’
Het zet me aan het denken. Leren hoe je een eigen onderneming start zou zeker ook een plek kunnen hebben in het vmbo. Maar dan wel inclusief de risico’s die ondernemen met zich meebrengt en hoe je daar dan mee om gaat. Tegelijkertijd: niet iedereen kan ondernemer worden. Een samenleving met 10 miljoen eigen ondernemers werkt niet.
Is het onderwijs niet ook de plek om jongeren te leren dat we samen een samenleving bouwen? Dat iedereen er onderdeel van is, en dus het systeem ook mee kan veranderen? Dat je invloed uit kunt oefenen op beleid? Dat je lid kunt worden van een vakbond en zo samen een vuist kan maken?
Ik blijf dromen dat het kan. Nu nog een influencer vinden die dat ook vertelt.
Foto gemaakt door Cees Glastra van Loon. Leerling op de foto komt niet voor in het verhaal.
De namen van de leerlingen zijn gefingeerd.
